Hver er þín verðbólga?

Útreikningarnir í reiknivélinni hér fyrir ofan eru byggðir á vísitölu neysluverðs, sem er jafnframt algengasti mælikvarðinn á verðbólgu. Vísitalan mælir mánaðarlegar verðbreytingar á „vörukörfu“ sem endurspeglar þær vörur og þá þjónustu sem dæmigerð íslensk fjölskylda kaupir á tilteknu tímabili. Þessi dæmigerða fjölskylda er hin fræga vísitölufjölskylda. Vísitalan er samsett af ýmsum vöruflokkum sem hafa ólíkar vogir eftir því hversu stórum hluta mánaðarlegra útgjalda er varið í hvern flokk. Þannig getur mismunandi neyslumynstur leitt til þess að verðlagsbreytingar verði mismiklar hjá hverju heimili. 

Til dæmis ver meðalfjölskyldan u.þ.b. 5% mánaðarlegra útgjalda á hótelum og veitingastöðum, og hefur sá flokkur því þá vigt í vísitölu neysluverðs. Þetta á við um meðalfjölskylduna og því gæti verðbólgan þín verið ólík ef þú eyðir hærra hlutfalli á hótelum og veitingastöðum. 

Reiknivélin aðlagar þína verðbólgu eftir því hvort þú eyðir meira eða minna í tilteknar vörur og þjónustu en vísitölufjölskyldan. Hún tekur þó ekki sérstakt tillit til þess hvort þú sért líklegri til að nýta frekar útsölur eða tilboð. Þar að auki tekur hún ekki tillit til þess hvernig vörur þú kaupir í hverjum vöruflokki, t.d. hvort þú kaupir dýrari eða ódýrari matvörur. Þrátt fyrir það sýnir reiknivélin hvernig einstaklingar geta upplifað verðbólgu á ólíkan máta. Þín eigin verðbólga getur verið á bilinu 7,9% til 11,1% eftir því hvernig þú svaraðir spurningunum hér að ofan. 

Reiknivélin leiðir m.a. í ljós að verðbólga hjá grænmetisætum er 0,4 prósentustigum lægri en hjá þeim sem borða einnig fisk og kjöt. Þó svo að matvörur grænmetisætunnar hafi hækkað í verði frá því í fyrra hafa kjöt- og fiskvörur hækkað hlutfallslega meira yfir sama tímabil. Þess má geta að grænmeti hækkaði mest allra matvara á milli mánaða, um rúm 9%, á sama tíma og bananar lækkuðu mest, um rúm 3,5%. Að þessu leyti hefur mataræði áhrif á verðbólgu einstaklinga. 

Verðbólga á milli mánaða 

Ársverðbólgan mælist 9,8% í mars og hjaðnar á milli mánaða úr 10,2%. Þetta er fyrsta lækkun á ársverðbólgu síðan í nóvember og er hún aftur komin undir tveggja stafa tölu. Hækkun á vísitölu neysluverðs í marsmánuði mældist 0,59% á milli mánaða og var í ágætu samræmi við birtar spár en þær gerðu ráð fyrir að hún yrði á bilinu 0,51-0,7%. 

Verðbólguþrýstingurinn er nú á breiðari grunni en áður. Drifkraftur verðbólgunnar nú í marsmánuði er einna helst liðurinn föt og skór sem hækkaði um 4,3% en þar koma fram áhrif útsöluloka eins og jafnan í þessum mánuði. Jafnframt hækkuðu matur og drykkjavörur um 0,7% á milli mánaða. Á hinn bóginn lækkaði liðurinn húsgögn og heimilisbúnaður um 1,7% á milli mánaða, þvert á spár greiningaraðila sem gerðu ýmist ráð fyrir hógværum lækkunum eða hækkunum. 

Dregið hefur talsvert úr vægi húsnæðisliðarins í ársverðbólgunni en liðurinn skýrir nú um 32% af verðbólgunni. Markaðsverð íbúðarhúsnæðis hækkaði þó um 0,1% milli mánaða í mars eftir lækkun síðustu þrjá mánuði. Verðbólga án húsnæðisliðarins mælist því nú 8,6% og lækkar árstakturinn úr 8,9%.  

Það er mikið fagnaðarefni að í fyrsta sinn í 15 mánuði fjölgaði ekki þeim undirliðum sem hafa hækkað meira en 10% á síðustu tólf mánuðum en hlutfallið er nú 33%. Vonir standa til að þróunin verði áfram á þann veg en samkvæmt spám viðskiptabankanna vænta þeir þess að verðbólgan muni halda áfram að hjaðna á næstu mánuðum. 

Skýringar: 

Reiknivélin er byggð á vísitölu neysluverðs og þeim 268 undirliðum og vogum sem vísitalan samanstendur af. Reiknivélin endurmetur undirvogir vísitölunnar eftir ólíkum svörum og reiknar verðbólguna í samræmi við þau. Þegar svör breytast eru aðrar vogir endurmetnar þannig að samtala undirvoga sé ávallt 100%. Vogum ákveðinna nauðsynjavara er haldið óbreyttum, líkt og húsnæði og heilbrigðisþjónustu, þar sem gert er ráð fyrir því að neysla þeirra haldist óbreytt þegar svör eru ólík. Í tilfelli aksturs er miðað við meðalakstur á viku samkvæmt Hagstofu Íslands og meðalkostnaður flugfargjalda er fenginn úr Mælaborði ferðaþjónustunnar. Í spurningunni sem snýr að mataræði er hlutfall grænkera á Íslandi byggt á könnuninni „Hvað borða Íslendingar?“.