Hagkvæmari reglur til bættra lífskjara

Viðskiptaráð telur að áður en ráðist er í lagasetningu sem hefur í för með sér talsverðan kostnað sé nauðsynlegt að framkvæmt sé fullnægjandi mat á áhrifum hennar. Nágrannalönd okkar hafa þróað kerfi í þessum efnum sem við mættum gjarnan hafa til fyrirmyndar hvað þetta varðar, en þar er efnahagslegt mat í aðdraganda lagasetningar ítarlegt og nauðsynlegur hluti hennar hverju sinni.

 Viðskiptaráð hefur tekið til umsagnar drög að frumvarpi um gagnsæi í rekstri stærri óskráðra félaga. Ráðið telur markmið frumvarpsins um að auka traust og gagnsæi vera gott og tekur undir mikilvægi þess. Þó er nauðsynlegt að hafa í huga það íþyngjandi regluverk sem er nú þegar til staðar á Íslandi. Ráðið gerir því nokkrar athugasemdir við frumvarpið.  

Regluverk á Íslandi er of íþyngjandi  

Mikilvægt er að stíga varlega til jarðar í reglusetningu enda geta of miklar skorður í þeim málum leitt til sóunar og í verstu tilfellum afturfarar. Of íþyngjandi reglur leiða til mikils kostnaðar fyrir fyrirtæki sem til að mynda hamlar samkeppni og skapar aðgangshindranir á markaði. Alþjóðlegur samanburður bendir til þess að regluverk á Íslandi sé meira íþyngjandi en í þeim löndum sem við berum okkur saman við og samkvæmt úttekt IMD viðskiptaháskólans á samkeppnishæfni er Ísland ítrekað eftirbátur hinna Norðurlandanna þegar kemur að regluverki atvinnulífsins (Mynd 1). Í þessu samhengi er jafnframt mikilvægt að huga að því að í alþjóðlegri samkeppni eru öll íslensk fyrirtæki fremur smá og því mikilvægt að þau búi ekki við þyngra regluverk en nauðsyn krefur í samanburði við það sem gerist í þeim löndum sem við berum okkur saman við. 

Hagkvæmari reglur leiða aftur á móti til bættra lífskjara. Í ESB hefur m.a. verið áætlað að með því að létta reglubyrði um 25% hefði það í för með sér 1,7% hærri landsframleiðslu og 1,5% meiri framleiðni vinnuafls.1 Þá er talið að 20% lækkun kostnaðar við eftirfylgni (e. compliance cost) geti aukið verga landsframleiðslu um 1,3%.2 Íþyngjandi leikreglur leiða aftur á móti  til lakari samkeppnishæfni og afturfarar og þar er Ísland ekki á góðri leið. Viðskiptaráð hvetur því til þess að stjórnvöld hafi stöðu Íslands í huga þegar kemur að íþyngjandi regluverki og samkeppnishæfni landsins og dragi frekar úr íþyngjandi reglubyrði í stað þess að bæta í.   

Mati á áhrifum ábótavant 

Í greinargerð með frumvarpinu er fjallað um mat á áhrifum frumvarpsins. Viðskiptaráð telur að því sé verulega ábótavant en í greinargerðinni segir: „verði frumvarpið að lögum kann það að hafa í för með sér aukinn kostnað fyrir þá lögaðila sem falla undir hina nýju skilgreiningu á einingu tengdri almannahagsmunum.“ Ljóst er að frumvarpið „kann“ ekki aðeins að hafa í för með sér aukinn kostnað, heldur mun það tvímælalaust hafa umtalsverðan kostnað í för með sér fyrir þá aðila er falla undir lögin.  

Viðskiptaráð telur að áður en ráðist er í lagasetningu sem hefur í för með sér talsverðan kostnað sé nauðsynlegt að framkvæmt sé fullnægjandi mat á áhrifum hennar. Nágrannalönd okkar hafa þróað kerfi í þessum efnum sem við mættum gjarnan hafa til fyrirmyndar hvað þetta varðar, en þar er efnahagslegt mat í aðdraganda lagasetningar ítarlegt og nauðsynlegur hluti hennar hverju sinni. Hér á landi virðist tíðkast að við mat á áhrifum lagasetningar sé einblínt á áhrif hennar á hið opinbera,  en oft skortir umfjöllun um mat á efnahagslegum áhrifum.  Þegar slík umfjöllun er til staðar, er hún oftar en ekki örstutt og jafnan kemur fram að lagasetningin „kunni“ að hafa áhrif á lögaðila og að „einhver“ kostnaður muni fylgja henni. Þetta er að mati Viðskiptaráðs langt frá því að teljast fullnægjandi mat á efnahagslegum áhrifum lagasetningar og telur ráðið brýnt að nágrannalönd okkar séu tekin til fyrirmyndar í þessum efnum og  raunverulegt mat sé framkvæmt á áhrifum lagasetningar á atvinnulífið. Það myndi þá leiða til þess að Ísland færðist nær Norðurlöndunum þegar kæmi að íþyngjandi regluverki á atvinnulífið. Regluverk á Íslandi er mest íþyngjandi í samanborið við Norðurlöndin og er ekki að undra þegar lagasetningin inniheldur ekki raunverulegt mat á áhrifum á fólk og fyrirtæki í landinu.  

Viðskiptaráð hvetur til þess að frumvarpið verði tekið til endurskoðunar með ofangreint í huga. Í öllu falli er nauðsynlegt að framkvæmt sé fullnægjandi mat á áhrifum og ávinningi umræddrar lagasetningar.  

Undir umsögnina skrifar Agla Eir Vilhjálmsdóttir, lögfræðingur Viðskiptaráðs Íslands.

Tengt efni

Má aðstoða hið opinbera? 

„Á meðan einkageirinn leiðir framleiðniaukninguna bendir ýmislegt til þess að ...
4. mar 2024

Kostnaðarsöm leið að göfugu markmiði

Ný greining frá Viðskiptaráði á kostnaði íslenskra fyrirtækja vegna íþyngjandi ...
5. júl 2023